Ευρωπαϊκή «Δημοκρατία βάσεως»

Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά των ολοκληρωτικών καθεστώτων του περασμένου αιώνα ήταν η περιθωριοποίηση του ατόμου στο όνομα της συλλογικότητας, που υποτίθεται ότι το προσδιόριζε είτε αυτή εξέφραζε τάξη ή έθνος είτε φυλή. Σε αντιδιαστολή, σήμερα, παρατηρείται η ακριβώς αντίθετη τάση: το άτομο, αποκτώντας διάφορα δικαιώματα ή officia, τείνει να τα μεγιστοποιήσει, συνασπιζόμενο με ομοτράπεζες ομάδες ατόμων, αναιρώντας την έννοια της κοινωνίας ως θεσμισμένη μορφή εξυπηρέτησης συλλογικών δικαιωμάτων ή στόχων. Αυτός ο επονομαζόμενος «ολοκληρωτισμός» του ατόμου, στέκεται περισσότερο στο δικαίωμα στη διαφορά, αποκλείοντας οποιαδήποτε εξωτερική επιρροή που θα μπορούσε να αλλοιώσει τα χαρακτηριστικά της ομάδος. Έτσι το κοινωνικό συμφέρον εμποδίζεται καθώς το δικαίωμα στη διαφορά μεταφράζεται ως διαφορά των δικαιωμάτων που, νομοτελειακά καθώς είναι ασυμβίβαστα με την επιδίωξη κοινών στόχων, υποθάλπουν τα διεθνή κεφάλαια που προωθούν μια παγκοσμιοποίηση χωρίς άλλο κανόνα εκτός από τη μεγιστοποίηση των κερδών τους σε βάρος των τοπικών κοινωνιών.
Και εδώ ακριβώς έγκειται η διαφορά, σήμερα, στην Ε.Ε. ανάμεσα στο συντηριτισμό και τον προοδευτισμό, ως αντικρουόμενες πολιτικές τάσεις, με την αποθέωση του ολοκληρωτικού ατόμου από τη μια και την ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών, από την άλλη, όχι ως μαζοποιημένη συλλογικότητα αλλά ως άθροισμα της ενεργής συμμετοχής του ατόμου, που προωθεί το κοινό καλό χωρίς να εξοβελίζει τη διαφορετικότητα. Γιατί, τελικά, η Ευρώπη της συνοχής και ακολούθως της ειλικρινούς διοίκησης, της υπευθυνότητας και της αποτελεσματικότητας περνάει, πρωτίστως, μέσα από την οικοδόμηση της Ευρώπης της συμμετοχής που θα αναδεικνύει, θεσμικά πλέον τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο, τις οργανωμένες κοινωνίες των πολιτών καθώς και τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, ως βασικούς συντελεστές της λήψης των ευρωπαϊκών αποφάσεων. Κάτι που, αναπόφευκτα, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς την ενίσχυση του ρόλου του Ευρωκοινοβουλίου καθώς και των Εθνικών Κοινοβουλίων παράλληλα με την απλοποίηση των θεσμών και την καθιέρωση ενός συστήματος ελέγχου στους διαμορφωτές της λήψης των Ευρωπαϊκών αποφάσεων, είτε σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής είτε σε επίπεδο συμβουλίου Υπουργών.
Με άλλα λόγια, χρειάζεται μια νέα Συνθήκη που θα ξαναφέρνει την εξουσία στα χέρια των λαών, ενισχύοντας τη δημοκρατία που οικοδομείται από τη βάση προς την κορυφή. Μια «δημοκρατία βάσεως», δηλαδή, που θα ελέγχει τη διακυβέρνηση σε μια διευρυμένη Ευρώπη, με μια νέα Συνθήκη που θα αποσαφηνίζει με απλότητα το λόγο ύπαρξής της, τους σκοπούς και τις αξίες της, ενσωματώνοντας το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα της Ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Γιατί μόνο αν οι πολίτες αντιληφθούν, καθαρά, τι είναι, πώς λειτουργεί και ποιος κάνει τι μέσα στην Ε.Ε., θα μπορέσουν να την εμπιστευτούν και να τη στηρίξουν πραγματικά, αποκτώντας αφενός κοινή συνείδηση και αφετέρου αποτελεσματικό λόγο και ρόλο ελέγχου των διαμορφωτών της λήψης αποφάσεων.
Άλλωστε είναι σαφές πια, ότι όσο διευρύνεται η Ένωση τόσο περισσότερο πρέπει η λήψη των αποφάσεων να έρχεται στους ίδιους τους πολίτες καθιστώντας τις Βρυξέλλες υπόλογες των τοπικών αρχών. Γιατί μόνο μια Ε.Ε με ισχυρές ρίζες δημοκρατίας, μόνο μια Ε.Ε. με ισχυρούς πολίτες, μόνο μια Ε.Ε. της καρδιάς και του μυαλού των λαών με αυξημένη αίσθηση της κοινής τους μοίρας και της Ευρωπαϊκής τους ιθαγένειας μπορεί να είναι συνεκτική, άρα λειτουργική και επομένως βιώσιμη.
Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο η ψήφος μας στις Ευρωεκλογές και πολύ περισσότερο η συμμετοχή μας στα εθνικά και υπερεθνικά «κοινά» δεν πρέπει να είναι χαλαρή ούτε ζητούμενο αλλά δικαίωμα…
Άντε και καλό βόλι
απόVasilis Lykos