Συνέντευξη στον Αθανασιο Eλλις
Εμπορική συμφωνία Ελλάδας - Τουρκίας για συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκονται στο Αιγαίο, ακόμη και αν προηγουμένως δεν έχουν επιλύσει τις μεταξύ τους διαφορές, προκρίνει με συνέντευξή του στην «Κ» ο ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ενέργεια στην Ευρασία, Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ, ο οποίος αναγνωρίζει το δικαίωμα της Ελλάδας, ως μέλους της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας, να ανακηρύξει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ο Αμερικανός αξιωματούχος χαρακτηρίζει το Αιγαίο «αμφισβητούμενη περιοχή», ίσως γιατί, όπως ο ίδιος παραδέχεται, δεν γνωρίζει πλήρως το θέμα. Βαθύς γνώστης των ζητημάτων της ενέργειας με τα οποία ασχολείται εδώ και δεκαετίες, ο πρώην καθηγητής του Χάρβαρντ και του Στάνφορντ, που έχει διατελέσει σύμβουλος του προέδρου Κλίντον και πρέσβης στην Ε.Ε., αναδεικνύει τα οφέλη που θα αποκομίσει η Ελλάδα από τη συμμετοχή της στον αγωγό TGI, ενώ καταθέτει έναν προβληματισμό σχετικά με τους αγωγούς Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και South Stream.
– Πώς αποτιμάτε την άσκηση από την Ελλάδα του δικαιώματος, που απορρέει από το διεθνές δίκαιο, να προχωρήσει σε έρευνες και εξόρυξη πετρελαίου και αερίου στο Αιγαίο;
– Ξέρετε, αυτά τα θέματα των θαλάσσιων συνόρων είναι δύσκολα και όχι μόνο στο Αιγαίο. Είναι δύσκολα στην Κασπία, αλλά και στην Αρκτική, όπου χρειάστηκε να περάσουν 40 χρόνια έως ότου η Νορβηγία και η Ρωσία τα διευθετήσουν, κάτι που έκαναν μόλις φέτος. Προφανώς υφίστανται ζητήματα, για τα οποία δεν γνωρίζω λεπτομέρειες ώστε να πω κάτι για τη μία ή την άλλη πλευρά. Αλλά θα ήλπιζα, εάν υπάρχουν φυσικές πηγές ενέργειας στο Αιγαίο ή σε οποιαδήποτε άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, αυτές να βοηθήσουν στην επίλυση των ζητήματος των συνόρων. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να υπάρξει, επιτέλους, συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα σύνορα. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, υπήρξαν περιπτώσεις όπου χώρες κατέληξαν σε «εμπορικές διευθετήσεις» και άφησαν το θέμα της οριοθέτησης των συνόρων για το μέλλον. Μπορώ να φανταστώ μια περίπτωση, στο Αιγαίο ή σε κάποια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, όπου το οικονομικό όφελος είναι και για τις δύο χώρες τόσο μεγάλο που τις συμφέρει να καταλήξουν σε μια επιχειρηματική λύση, ακόμη και εάν δεν συμφωνούν στα συγκεκριμένα σύνορα. Σίγουρα δεν θα ενθάρρυνα μονομερείς κινήσεις από καμία χώρα, αλλά θα ενθάρρυνα να βρεθεί λύση στα όποια ζητήματα υπάρχουν, υπογραμμίζοντας και πάλι ότι δεν γνωρίζω πλήρως τα ζητήματα του Αιγαίου.
– Θα ήθελα να μιλήσουμε για το δικαίωμα της Ελλάδας να ανακηρύξει τη δική της ΑΟΖ, αλλά προηγουμένως να ρωτήσω κατά πόσον θα ενισχυθεί η ελληνική θέση αν οι ΗΠΑ επικυρώσουν το Δίκαιο της Θάλασσας, με δεδομένη την ιδιαίτερη σχέση που έχουν με όλες τις χώρες της περιοχής.
– Σίγουρα δεν θα ήταν κακό. Αλλά, πέρα από το τι θα κάνουν οι ΗΠΑ, που δεν το ξέρω, πολλές χώρες το έχουν επικυρώσει, αλλά παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τις νομικές συνέπειες της ΑΟΖ, όπως για παράδειγμα εάν μια χώρα μπορεί να αποκλείσει από την ΑΟΖ έναν υποθαλάσσιο αγωγό. Δεν είμαι ειδήμων. Σε μερικές περιπτώσεις η οριοθέτηση της ΑΟΖ υπήρξε υποβοηθητική. Επέτρεψε σε χώρες να εξετάσουν και ζητήματα περιβαλλοντικού χαρακτήρα, αλλά πόσο δεσμευτική είναι και άλλα θέματα νομικής φύσης μένουν να επιλυθούν.
– Πάντως, η Ελλάδα θα είχε το δικαίωμα να ανακηρύξει τη δική της ΑΟΖ.
– Φυσικά, από τη στιγμή που είναι μέρος της συνθήκης.
– Πώς βλέπουν οι ΗΠΑ τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης;
– Είναι ένα έργο που συζητείται εδώ και πολλά χρόνια, από την εποχή που ήμουν στην κυβέρνηση την πρώτη φορά, τη δεκαετία του ’90. Γνωρίζω ότι είναι προτεραιότητα για την Ελλάδα. Υπάρχουν ερωτηματικά σε ό, τι αφορά τη Βουλγαρία, ιδιαίτερα τις τελευταίες εβδομάδες. Μια αμερικανική εταιρεία ενδιαφέρεται πολύ για το έργο. Μένει να φανεί εάν θα υπάρχει αρκετή ζήτηση και για τον Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και για τον Μπακού - Τσεϊχάν. Αυτό πρέπει να αποσαφηνισθεί. Οπως και το τι θα γίνει με τον Βόσπορο, καθώς η Τουρκία εγείρει θέμα μεγάλου αριθμού τάνκερ που περνούν από τα Στενά. Σίγουρα δεν έχουμε αρνητικά αισθήματα για το έργο. Ισως δουλέψει.
– Ο ένας αγωγός αποκλείει τον άλλο;
– Είναι δύσκολο να το πει κανείς σε αυτήν τη φάση. Εξαρτάται από τη χωρητικότητα του Βοσπόρου, αλλά και την ποσότητα πετρελαίου που θα προκύψει από την Ανατολική Κασπία.
Ο αγωγός TGI
– Πόσο σημαντικός είναι για την Ελλάδα ο αγωγός TGI (Αζερμπαϊτζάν-Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία), και υπάρχει αρκετό αέριο στο Αζερμπαϊτζάν;
– Θα δώσει στην Ελλάδα μεγαλύτερη πρόσβαση σε αέριο και θα διαφοροποιήσει τις πηγές τροφοδοσίας της. Οι εταίροι του TGI εργάζονται σκληρά για να τον καταστήσουν ένα πιο ευρωπαϊκό έργο. Η ΔΕΠΑ κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη να υπάρχουν διασυνδέσεις προς άλλες βαλκανικές χώρες, εξέλιξη που θα προσδώσει στον αγωγό στρατηγική σημασία.
Σε ό,τι αφορά την ποσότητα του αερίου στο Αζερμπαϊτζάν, υπάρχουν ερωτήματα, αλλά το πιθανότερο είναι πως υπάρχει αρκετό για τον TGI, το ερώτημα είναι αν υπάρχει και για τον Ναμπούκο. Γίνονται έρευνες στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ υπάρχουν πιθανότητες για αέριο από Τουρκμενιστάν, Ιράκ, κ.α.
– Πώς βλέπουν οι ΗΠΑ τη συμμετοχή της Ελλάδας στον South Stream;
– Είναι ένα θέμα που αφορά την Γκάζπρομ και τις αρμόδιες ελληνικές οντότητες. Εχουμε δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν είμαστε αντίθετοι με τον South Stream. Υπάρχουν κάποια ερωτήματα όπως υπάρχουν για όλους τους αγωγούς και αφορούν το κόστος, την τοποθεσία του αερίου, κ.λπ. Υπάρχουν ζητήματα ελέγχου και πολιτικής που προκύπτουν σε κάθε έργο.
– Κατανοείτε γιατί η Ελλάδα αισθάνεται ότι τη συμφέρει η συμμετοχή σε έναν τέτοιο αγωγό;
– Από μια περιορισμένη προσέγγιση (micro standpoint) μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιοι στην Ελλάδα νομίζουν ότι συμφέρει. Ας το αφήσω εκεί.
********
Του δρος Κωνσταντινου A. Nικολαου*
Η Τουρκία συνεχίζει την τακτική της να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών, χρησιμοποιώντας τις έρευνες πετρελαίου και προσπαθώντας να δημιουργήσει τετελεσμένα. Πολύ φοβούμαι ότι στο μέλλον θα προσπαθήσει να μπει στο επόμενο στάδιο των ερευνών, δηλαδή στις γεωτρήσεις. Αν αυτό γίνει, τότε η ζημία θα είναι μόνιμη. Η Τουρκία φαίνεται να επισπεύδει τις ενέργειές της για τον διαμοιρασμό του Αιγαίου, γνωρίζοντας ότι αργά η γρήγορα θα είναι υποχρεωμένη να αποδεχθεί το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και την εφαρμογή της αρχής της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).
Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε τις δραστηριότητες δύο τουρκικών ερευνητικών σκαφών, του Τσεσμέ στο Βόρειο Αιγαίο και του Πίρι Ρέις νότια και νοτιοανατολικά του Καστελλόριζου. Γενικό συμπέρασμα των μέχρι σήμερα αναλύσεων είναι ότι η Τουρκία προσπαθεί έμπρακτα να υπονομεύσει και να αμφισβητήσει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και να τα μετατρέψει σε τουρκικά, τετελεσμένα, δικαιώματα.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2010, η «Κυριακάτικη Καθημερινή» δημοσίευσε εκτενές άρθρο μου, με ανέκδοτους χάρτες όπου φαίνονταν ξεκάθαρα οι προσπάθειες της Τουρκίας να αμφισβητήσει και να ακυρώσει ελληνικά και κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα, στη θεωρητική ακόμα, αποκλειστική θαλάσσια οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της Ελλάδας και στη διακηρυγμένη ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Είχα δημοσιεύσει τους δύο χάρτες παραχωρήσεων της Τουρκίας. Για κάποιους που γνωρίζουν την πρακτική έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων, τα επόμενα βήματα της Τουρκίας ήταν αναμενόμενα (εφόσον δεν υπήρχαν οι δέουσες αντιδράσεις από τα ενδιαφερόμενα κράτη).
Ηταν επόμενο λοιπόν η Τουρκία να υλοποιήσει τις προθέσεις της και να κινηθεί εκτελώντας σεισμικές έρευνες, μέσα στα διακηρυγμένα μπλοκ παραχωρήσεών της, όπως είχαν δημοσιευθεί σε διεθνή φόρουμ.
Τι επιτυγχάνει η Τουρκία με την πολιτική της; Α) Αμφισβητεί έμπρακτα τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου. Β) Εξαφανίζει την ΑΟΖ Ρόδου-Καστελλόριζου, που θα έφερνε σε επαφή τις ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου. Γ) Εγγράφει μελλοντικές υποθήκες για τις επιδιώξεις της. Για το Βόρειο Αιγαίο θέτει υπό πλήρη αμφισβήτηση την ΑΟΖ των ελληνικών νησιών και «βάζει πόδι» στο Αιγαίο ανατολικά του 25ου μεσημβρινού.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της Τουρκίας; Πρώτο: Να σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις, για την υφαλοκρηπίδα, ακυρώνοντας τις όποιες προθέσεις της για εφαρμογή του διεθνούς δικαίου της θάλασσας του 1982, όπου στο άρθρο 121 αναγνωρίζεται ότι τα νησιά έχουν δική τους ΑΟΖ, οπότε η ελληνική ΑΟΖ θα κάλυπτε σχεδόν όλο το Αιγαίο και τη θάλασσα μέχρι την ΑΟΖ της Κύπρου. Δεύτερο: Να προλάβει την εκ μέρους της αποδοχή και εφαρμογή του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, δημιουργώντας προηγουμένως τετελεσμένα, δεδομένου ότι στο μέλλον θα είναι υποχρεωμένη να αποδεχθεί το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, που είναι και ευρωπαϊκό δίκαιο, δεχόμενη τις διεθνείς συνθήκες που τη φέρνουν πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τρίτον: Αν δεν σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα, να μπει στο επόμενο στάδιο ερευνών πετρελαίου, με γεωτρήσεις, προφασιζόμενη διερεύνηση στόχων που εντόπισε με τις προηγούμενες σεισμικές και άλλες έρευνες. Δηλαδή να μετακινήσει εξέδρα γεωτρήσεων πετρελαίου στις περιοχές όπου αμφισβητεί, δημιουργώντας έτσι ΜΟΝΙΜΑ τετελεσμένα και ΜΟΝΙΜΗ ζημιά στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα φυσικά δεν πρέπει να συρθεί σε διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα, που κρύβει παγίδες για τη χώρα μας, αλλά πρέπει να θέσει θέμα ΑΟΖ, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και να περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία για την επίτευξη των δικαίων της. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αντιμετωπίσει την τουρκική προκλητικότητα, με όρους τουρκικού τσαμπουκά, όπως επιδιώκει από πλεονεκτικότερη θέση η Τουρκία, λόγω πρόσκαιρων συγκυριών. Τα βήματα της διπλωματίας, στο γήπεδο του διεθνούς δικαίου, είναι τα πλέον ενδεδειγμένα στην παρούσα συγκυρία, για να αποτραπούν οι επιδιώξεις της Τουρκίας.
* Γεωλόγος πετρελαίων, ενεργειακός οικονομολόγος.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
