Ανάλυση του Γιάννη Μαύρη Με τις προσεχείς εκλογές κλείνει ο κύκλος της 5ετούς διακυβέρνησης της Ν.Δ. Οι 3 εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου (2004, 2007, 2009) αποτελούν τις αποφασιστικές «στιγμές» αυτής της πορείας.
Εκλογές 2004: Η άνοδος
Οι εκλογές του 2004 αποδείχθηκαν οι πιο σημαντικές της τρέχουσας δεκαετίας, ενώ σε αυτές σημειώθηκε και η μέγιστη συμμετοχή μεταπολιτευτικά (διάγραμμα 1). Το εκλογικό αποτέλεσμα υπήρξε παράγωγο μακροπρόθεσμων μεταβολών στις κομματικές προτιμήσεις του εκλογικού σώματος. Το... βασικότερο ρεύμα των εκλογών του 2004 αποτέλεσε η απευθείας διαπαραταξιακή μετατόπιση από το ΠΑΣΟΚ στη Ν.Δ. ενός σημαντικού αριθμού ψηφοφόρων, που το 2000 είχαν υποστηρίξει το τότε κυβερνών κόμμα. Η μαζική μεταστροφή ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων που στήριζαν στο παρελθόν το ΠΑΣΟΚ (ο 1 στους 6 εκλογείς του το 2000 – περίπου 500.000 άτομα), αποκρυσταλλωμένη και εντυπωσιακά αμετάβλητη κατά την τριετία 2001-2004, αποτέλεσε ένα ογκώδες ρεύμα διαπαραταξιακής μετατόπισης. Διεύρυνε σημαντικά την κοινωνική νομιμοποίηση της συντηρητικής παράταξης, η εκλογική επιρροή της οποίας επανήλθε στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του ’90. Oι βουλευτικές εκλογές του 2004 αποτέλεσαν τομή για το γενικό πολιτικό κλίμα, τη δημοτικότητα της κυβέρνησης και την εικόνα του Κ. Καραμανλή. Λόγω και της τεχνητής ευφορίας που δημιούργησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες προκλήθηκε μια πρωτοφανής περίοδος χάριτος, η οποία διήρκεσε εννέα (9) μήνες. Κατά τη διάρκειά της, υπήρξε περαιτέρω ενίσχυση της νέας κυβέρνησης και περαιτέρω αποδυνάμωση του ΠΑΣΟΚ, που υπέστη το σοκ της ήττας και της απομάκρυνσης από την εξουσία. Oι εκλογές του 2004 άσκησαν αντίστοιχη επίδραση και στην εικόνα των δύο πολιτικών αρχηγών: στον δείκτη πρωθυπουργικής ικανότητας και με αφετηρία την προεκλογική εκστρατεία του 2004, παγιώθηκε, μετεκλογικά, σαφές προβάδισμα του απερχόμενου πρωθυπουργού, το οποίο παρέμεινε, διαχρονικά, σχεδόν αμετάβλητο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2007. Καθ’ όλη τη διάρκεια της τετραετίας 2004-2007, το μερίδιο του Κ. Καραμανλή στον σχετικό δείκτη, θα κυμανθεί, κατά κανόνα, μεταξύ 45% και 54%. Αντιθέτως, η πρωθυπουργική εικόνα του Γ. Παπανδρέου, μετά τη ραγδαία φθορά και αποδόμηση που υπέστη, κατά την προεκλογική περίοδο του 2004, δεν θα καταφέρει ποτέ να υπερβεί το 30% και να απειλήσει σοβαρά εκείνη του αντιπάλου του. Τέλος, την ασφυκτική πολιτική ηγεμονία της Ν.Δ. επί του ΠΑΣΟΚ, στο μετεκλογικό σκηνικό του 2004, πιστοποιούσε και η μετεκλογική διεύρυνση της διαφοράς, σε μια κρίσιμη παράμετρο του κομματικού ανταγωνισμού, την παράσταση νίκης.
Εκλογές 2007: Αρχή πτώσης
Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών του 2007 απέδειξε ότι κατά τη διάρκεια της πρώτης (ανολοκλήρωτης) κυβερνητικής θητείας της Ν.Δ. δεν υπήρξε ουσιαστική μεταστροφή του εκλογικού σώματος, ούτε αμφισβητήθηκε ποτέ το διακριτό προβάδισμα του κυβερνώντος κόμματος. Αντιθέτως, επιβεβαιώθηκε για τέταρτη φορά, σε συνεχόμενη εκλογική αναμέτρηση (βουλευτικές 2004, ευρωεκλογές 2004, νομαρχιακές 2006, βουλευτικές 2007), η κρίση του ΠΑΣΟΚ. Ανάμεσα στις πρόωρες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007, που προκηρύχθηκαν πεντέμισι μήνες πριν από την κανονική λήξη της πρώτης κυβερνητικής θητείας της Ν.Δ. και τις προηγούμενες, σαφώς μεγαλύτερης βαρύτητας εκλογές του 2004, υπάρχουν σημαντικές ομοιότητες. Οι εκλογές του 2007 δεν αποτέλεσαν τομή, αλλά συνέχεια των εκλογών του 2004. Η δομή του εκλογικού ανταγωνισμού δεν μεταβλήθηκε σημαντικά, ενώ δεν παρατηρήθηκαν σοβαρές μεταβολές και στα κριτήρια της ψήφου. Ωστόσο, η εκλογική αναμέτρηση χαρακτηρίσθηκε από μια τριπλή μείωση: α) Της συμμετοχής, β) της επιρροής του δικομματισμού και γ) της διαφοράς πρώτου/δεύτερου κόμματος.
Εκλογές 2009: Η πτώση
Η στατική «φωτογραφία» του κοινωνικού και πολιτικού περιβάλλοντος, που αποκαλύπτουν στις παραμονές των επερχόμενων εκλογών οι βασικοί δείκτες του βαρόμετρου της Public Issue διαφοροποιείται πλήρως από τις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις: Σε σύγκριση με το 2004, αλλά και με το 2007, η εικόνα του κομματικού και εκλογικού ανταγωνισμού παρουσιάζεται εντελώς ανεστραμμένη: Πρώτον, λόγω της κατάρρευσης της διακυβέρνησης, το γενικό πολιτικό κλίμα είναι εξαιρετικά αρνητικό και οι κοινωνικές προσδοκίες βρίσκονται στο ναδίρ – ουσιαστικά αυτή η τάση παγιώθηκε στο εκλογικό σώμα μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008. Δεύτερον, μετά τη νίκη του στις πρόσφατες ευρωεκλογές, η κυβερνητική δημοτικότητα του ΠΑΣΟΚ έχει ενισχυθεί σημαντικά. Τρίτον, ο δείκτης πρωθυπουργικής ικανότητας πιστοποιεί το τέλος της ηγεμονίας Καραμανλή. Τέλος, το ΠΑΣΟΚ προηγείται συντριπτικά στην παράσταση νίκης.
Η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ, μετά την αδυναμία (ή άρνηση) της Αριστεράς να εκμεταλλευτεί την πρωτοφανή κρίση εκπροσώπησης, που εμφανίσθηκε στο α΄ εξάμηνο του 2008, συνέβαλε στην «ανάταξη» του δικομματικού συστήματος. Είναι αναμενόμενο, κατά συνέπεια, στο πλαίσιο της εδραιωμένης μεταπολιτευτικής κοινοβουλευτικής ιδεολογίας, η κοινωνική δυσαρέσκεια από τη διακυβέρνηση, να λάβει, για άλλη μια φορά, τη μορφή της εκλογικής αποδοκιμασίας του κυβερνώντος κόμματος. Ταυτόχρονα, όμως, η θεσμική απαξίωση της εκλογικής διαδικασίας, που εδραιώνεται σταδιακά στην τρέχουσα δεκαετία, καθώς, παράλληλα, και η εκθετική, πλέον, αύξηση της αποχής, δεν δείχνουν να ανακόπτονται. Αντιθέτως, τείνουν να αποτελέσουν ουσιαστικές πλευρές της γενικότερης κρίσης της αντιπροσώπευσης και των πολιτικών θεσμών της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας.
«Εκλογολογία»
Εκτός από την επαναλαμβανόμενη χειραγωγική χρήση του χρόνου προκήρυξης των εκλογών, ουσιαστική συνεισφορά σε αυτόν τον ανεπιθύμητο πολιτικό μετασχηματισμό έχουν –με ευθύνη των πολιτικών κομμάτων– η σημαντική συρρίκνωση και πολιτική αφυδάτωση της προεκλογικής περιόδου και οι αλλεπάλληλες αλλαγές του εκλογικού νόμου (σε 12 εκλογικές αναμετρήσεις από το 1974, ο εκλογικός νόμος έχει αλλάξει 7 φορές, ενώ η αντιπολίτευση εξήγγειλε και την 8η) – ακόμη, με βασική ευθύνη των Μέσων Ενημέρωσης, η σκόπιμη, αλλά εντελώς ανούσια συνεχής «εκλογολογία», που αποτέλεσε τη μοναδική σταθερά του δημόσιου λόγου, ήδη από το 2005.
Εκλογές 2004: Η άνοδος
Οι εκλογές του 2004 αποδείχθηκαν οι πιο σημαντικές της τρέχουσας δεκαετίας, ενώ σε αυτές σημειώθηκε και η μέγιστη συμμετοχή μεταπολιτευτικά (διάγραμμα 1). Το εκλογικό αποτέλεσμα υπήρξε παράγωγο μακροπρόθεσμων μεταβολών στις κομματικές προτιμήσεις του εκλογικού σώματος. Το... βασικότερο ρεύμα των εκλογών του 2004 αποτέλεσε η απευθείας διαπαραταξιακή μετατόπιση από το ΠΑΣΟΚ στη Ν.Δ. ενός σημαντικού αριθμού ψηφοφόρων, που το 2000 είχαν υποστηρίξει το τότε κυβερνών κόμμα. Η μαζική μεταστροφή ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων που στήριζαν στο παρελθόν το ΠΑΣΟΚ (ο 1 στους 6 εκλογείς του το 2000 – περίπου 500.000 άτομα), αποκρυσταλλωμένη και εντυπωσιακά αμετάβλητη κατά την τριετία 2001-2004, αποτέλεσε ένα ογκώδες ρεύμα διαπαραταξιακής μετατόπισης. Διεύρυνε σημαντικά την κοινωνική νομιμοποίηση της συντηρητικής παράταξης, η εκλογική επιρροή της οποίας επανήλθε στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του ’90. Oι βουλευτικές εκλογές του 2004 αποτέλεσαν τομή για το γενικό πολιτικό κλίμα, τη δημοτικότητα της κυβέρνησης και την εικόνα του Κ. Καραμανλή. Λόγω και της τεχνητής ευφορίας που δημιούργησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες προκλήθηκε μια πρωτοφανής περίοδος χάριτος, η οποία διήρκεσε εννέα (9) μήνες. Κατά τη διάρκειά της, υπήρξε περαιτέρω ενίσχυση της νέας κυβέρνησης και περαιτέρω αποδυνάμωση του ΠΑΣΟΚ, που υπέστη το σοκ της ήττας και της απομάκρυνσης από την εξουσία. Oι εκλογές του 2004 άσκησαν αντίστοιχη επίδραση και στην εικόνα των δύο πολιτικών αρχηγών: στον δείκτη πρωθυπουργικής ικανότητας και με αφετηρία την προεκλογική εκστρατεία του 2004, παγιώθηκε, μετεκλογικά, σαφές προβάδισμα του απερχόμενου πρωθυπουργού, το οποίο παρέμεινε, διαχρονικά, σχεδόν αμετάβλητο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2007. Καθ’ όλη τη διάρκεια της τετραετίας 2004-2007, το μερίδιο του Κ. Καραμανλή στον σχετικό δείκτη, θα κυμανθεί, κατά κανόνα, μεταξύ 45% και 54%. Αντιθέτως, η πρωθυπουργική εικόνα του Γ. Παπανδρέου, μετά τη ραγδαία φθορά και αποδόμηση που υπέστη, κατά την προεκλογική περίοδο του 2004, δεν θα καταφέρει ποτέ να υπερβεί το 30% και να απειλήσει σοβαρά εκείνη του αντιπάλου του. Τέλος, την ασφυκτική πολιτική ηγεμονία της Ν.Δ. επί του ΠΑΣΟΚ, στο μετεκλογικό σκηνικό του 2004, πιστοποιούσε και η μετεκλογική διεύρυνση της διαφοράς, σε μια κρίσιμη παράμετρο του κομματικού ανταγωνισμού, την παράσταση νίκης.
Εκλογές 2007: Αρχή πτώσης
Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών του 2007 απέδειξε ότι κατά τη διάρκεια της πρώτης (ανολοκλήρωτης) κυβερνητικής θητείας της Ν.Δ. δεν υπήρξε ουσιαστική μεταστροφή του εκλογικού σώματος, ούτε αμφισβητήθηκε ποτέ το διακριτό προβάδισμα του κυβερνώντος κόμματος. Αντιθέτως, επιβεβαιώθηκε για τέταρτη φορά, σε συνεχόμενη εκλογική αναμέτρηση (βουλευτικές 2004, ευρωεκλογές 2004, νομαρχιακές 2006, βουλευτικές 2007), η κρίση του ΠΑΣΟΚ. Ανάμεσα στις πρόωρες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007, που προκηρύχθηκαν πεντέμισι μήνες πριν από την κανονική λήξη της πρώτης κυβερνητικής θητείας της Ν.Δ. και τις προηγούμενες, σαφώς μεγαλύτερης βαρύτητας εκλογές του 2004, υπάρχουν σημαντικές ομοιότητες. Οι εκλογές του 2007 δεν αποτέλεσαν τομή, αλλά συνέχεια των εκλογών του 2004. Η δομή του εκλογικού ανταγωνισμού δεν μεταβλήθηκε σημαντικά, ενώ δεν παρατηρήθηκαν σοβαρές μεταβολές και στα κριτήρια της ψήφου. Ωστόσο, η εκλογική αναμέτρηση χαρακτηρίσθηκε από μια τριπλή μείωση: α) Της συμμετοχής, β) της επιρροής του δικομματισμού και γ) της διαφοράς πρώτου/δεύτερου κόμματος.
Εκλογές 2009: Η πτώση
Η στατική «φωτογραφία» του κοινωνικού και πολιτικού περιβάλλοντος, που αποκαλύπτουν στις παραμονές των επερχόμενων εκλογών οι βασικοί δείκτες του βαρόμετρου της Public Issue διαφοροποιείται πλήρως από τις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις: Σε σύγκριση με το 2004, αλλά και με το 2007, η εικόνα του κομματικού και εκλογικού ανταγωνισμού παρουσιάζεται εντελώς ανεστραμμένη: Πρώτον, λόγω της κατάρρευσης της διακυβέρνησης, το γενικό πολιτικό κλίμα είναι εξαιρετικά αρνητικό και οι κοινωνικές προσδοκίες βρίσκονται στο ναδίρ – ουσιαστικά αυτή η τάση παγιώθηκε στο εκλογικό σώμα μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008. Δεύτερον, μετά τη νίκη του στις πρόσφατες ευρωεκλογές, η κυβερνητική δημοτικότητα του ΠΑΣΟΚ έχει ενισχυθεί σημαντικά. Τρίτον, ο δείκτης πρωθυπουργικής ικανότητας πιστοποιεί το τέλος της ηγεμονίας Καραμανλή. Τέλος, το ΠΑΣΟΚ προηγείται συντριπτικά στην παράσταση νίκης.
Η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ, μετά την αδυναμία (ή άρνηση) της Αριστεράς να εκμεταλλευτεί την πρωτοφανή κρίση εκπροσώπησης, που εμφανίσθηκε στο α΄ εξάμηνο του 2008, συνέβαλε στην «ανάταξη» του δικομματικού συστήματος. Είναι αναμενόμενο, κατά συνέπεια, στο πλαίσιο της εδραιωμένης μεταπολιτευτικής κοινοβουλευτικής ιδεολογίας, η κοινωνική δυσαρέσκεια από τη διακυβέρνηση, να λάβει, για άλλη μια φορά, τη μορφή της εκλογικής αποδοκιμασίας του κυβερνώντος κόμματος. Ταυτόχρονα, όμως, η θεσμική απαξίωση της εκλογικής διαδικασίας, που εδραιώνεται σταδιακά στην τρέχουσα δεκαετία, καθώς, παράλληλα, και η εκθετική, πλέον, αύξηση της αποχής, δεν δείχνουν να ανακόπτονται. Αντιθέτως, τείνουν να αποτελέσουν ουσιαστικές πλευρές της γενικότερης κρίσης της αντιπροσώπευσης και των πολιτικών θεσμών της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας.
«Εκλογολογία»
Εκτός από την επαναλαμβανόμενη χειραγωγική χρήση του χρόνου προκήρυξης των εκλογών, ουσιαστική συνεισφορά σε αυτόν τον ανεπιθύμητο πολιτικό μετασχηματισμό έχουν –με ευθύνη των πολιτικών κομμάτων– η σημαντική συρρίκνωση και πολιτική αφυδάτωση της προεκλογικής περιόδου και οι αλλεπάλληλες αλλαγές του εκλογικού νόμου (σε 12 εκλογικές αναμετρήσεις από το 1974, ο εκλογικός νόμος έχει αλλάξει 7 φορές, ενώ η αντιπολίτευση εξήγγειλε και την 8η) – ακόμη, με βασική ευθύνη των Μέσων Ενημέρωσης, η σκόπιμη, αλλά εντελώς ανούσια συνεχής «εκλογολογία», που αποτέλεσε τη μοναδική σταθερά του δημόσιου λόγου, ήδη από το 2005.
fimotro.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου