Το περίγραμμα μιας αναπτυξιακής πρότασης για τη Θράκη

Άρθρο του Αναστάσιου Λαυρέντζου, Στελέχους Διαχείρισης Τραπεζικών Κινδύνων Η Θράκη καταλαμβάνει το 6,5% της ελληνικής επικράτειας, ενώ ο πληθυσμός της (362 χιλιάδες κάτοικοι, Απογραφή 2001) αντιστοιχεί στο 3,3% του συνόλου του ελληνικού πληθυσμού. Η ευρύτερη περιφέρεια Αν.Μακεδονίας-Θράκης είναι η πιο φτωχή περιοχή της Ελλάδας (σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ) ενώ ειδικά η Θράκη είναι η πιο αραιοκατοικημένη περιφέρεια με μόνο 39 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (Πηγές: Ελληνική Στατ. Υπηρεσία, Μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών για τη Θράκη). Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν ότι το πρόβλημα της Θράκης είναι πρωτίστως πρόβλημα οικονομικής ανάπτυξης. Η κατάσταση αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό συνέπεια των μεταπολεμικών-μετεμφυλιακών επιλογών του ελληνικού κράτους το οποίο επικέντρωσε την αναπτυξιακή προσπάθεια στον άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη, αφήνοντας στην πράξη σημαντικές περιοχές της χώρας στο περιθώριο. Η Θράκη πλήρωσε ακριβά αυτή την περιθωριοποίηση (μαζί με μεγάλες περιοχές της Μακεδονίας) ήδη από την δεκαετία του 1960, όταν κατά δεκάδες χιλιάδες νεαροί Θρακιώτες, κυρίως από τον ακριτικό νομό Έβρου, εγκατέλειψαν τις πόλεις και τα χωριά τους για να γίνουν γκασταρμπάιτερ («φιλοξενούμενοι εργάτες») στην τότε Δυτική Γερμανία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Έκτοτε ο πληθυσμός της Θράκης στερημένος από ένα πολύτιμο και δυσαναπλήρωτο τμήμα του παραγωγικού του δυναμικού υπέπεσε σε δημογραφικό μαρασμό ο οποίος μαζί με την οικονομική υπανάπτυξη συγκροτούν ένα αλληλοτροφοδοτούμενο δίπολο. Στη δεκαετία του 1990 το ελληνικό κράτος προσπάθησε να ασκήσει μια πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης για τη Θράκη. Στο πλαίσιο αυτό κατήργησε (ορθώς) ένα αναχρονιστικό νομικό πλαίσιο που ίσχυε για τη μουσουλμανική μειονότητα και παράλληλα προσπάθησε κυρίως μέσω μιας σειράς κινήτρων να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα και τον πληθυσμό της περιοχής (πρόγραμμα εγκατάστασης παλιννοστούντων Ποντίων). Δυστυχώς τα μέτρα αυτά, αποσπασματικά στη φύση τους και χωρίς κεντρικό σχεδιασμό δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Τελικά η αναπτυξιακή προσπάθεια για τη Θράκη περιορίστηκε στη συμμετοχή σε ορισμένα ευρωπαϊκά προγράμματα με κύρια επιδίωξη την ανάπτυξη του δικτύου μεταφορών (Εγνατία Οδός και κάθετοι άξονες προς Βουλγαρία). Παρά τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, η Θράκη έχει τις προϋποθέσεις για την οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη. Διαθέτει εκτεταμένες πεδιάδες, κατάλληλες κτηνοτροφικές εκτάσεις και επάρκεια υδάτων. Δηλαδή έχει όλα τα απαιτούμενα στοιχεία για την ανάπτυξη του πολλά υποσχόμενου κλάδου παραγωγής τροφίμων, αλλά και μιας βιομηχανικής-μεταποιητικής παραγωγής, η οποία σε πρώτη φάση θα στηρίζεται στην επεξεργασία και τυποποίηση των αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων. Η Θράκη έχει επίσης ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία σημαντικού ενδιαφέροντος σε συνδυασμό με περιοχές φυσικού κάλλους (από την εν πολλοίς αναξιοποίητη παράλια ζώνη έως περιοχές διεθνώς αναγνωρισμένες όπως το δάσος της Δαδιάς στον Έβρο). Όλα αυτά και πολλά που ακόμη δεν έχουν αναδειχτεί, της δίνουν ένα ισχυρό τουριστικό δυναμικό το οποίο πρέπει να αξιοποιηθεί με κεντρικό σχεδιασμό και καθοδήγηση που θα εξασφαλίζει συνέργειες. Τρίτο προς αξιοποίηση στοιχείο είναι ο ορυκτός πλούτος της περιοχής ο οποίος από πολλές πλευρές εικάζεται ως αξιόλογος. Τέλος, σημαντική είναι και η γεωγραφική θέση της Θράκης, η οποία παρέχει άμεση πρόσβαση στη βαλκανική ενδοχώρα και στην παρευξείνια ζώνη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των νέων ευρωπαϊκών οδικών δικτύων, αυξάνει κατακόρυφα τη σημασία της Αλεξανδρούπολης ως βασικού λιμανιού για την νοτιοανατολική Ευρώπη και ως αφετηρίας μιας παρακαμπτήριας διαδρομής των ήδη κορεσμένων στενών του Βοσπόρου (ενδεικτικά αναφέρεται ότι η απόσταση Αθήνας-Αλεξανδρούπολης είναι όση και η απόσταση Αλεξανδρούπολης-Βουκουρεστίου). Στις τρέχουσες συνθήκες η ανάπτυξη της Θράκης αποκτά όχι μόνο πρόσθετη, αλλά και άμεση προτεραιότητα, διότι το σημερινό οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι και πρόβλημα περιφερειακής ανάπτυξης. Δηλαδή δεν μπορεί κάποιος να προσδοκά ανάπτυξη από τα κορεσμένα αστικά κέντρα και να αφήνει αναξιοποίητο τον πλούτο των περιφερειών της χώρας (σ.σ. προφανώς η παρατήρηση αυτή αφορά και πολλές άλλες ελληνικές περιφέρειες). Ειδικά όσον αφορά τη Θράκη, θα πρέπει να εκπονηθεί ένα δομημένο σχέδιο ανάπτυξης που θα είναι διαρθρωμένο σε χρονικές φάσεις και θα εξασφαλίζει τις μέγιστες δυνατές συνέργειες. Είναι όχι μόνο επικίνδυνο, αλλά και αστείο να «προετοιμάζουμε» την ανάπτυξη μέσω Ειδικών Οικονομικών Ζωνών και να προσπαθούμε να συμπιέσουμε την αξία των συντελεστών παραγωγής μήπως και «ευαρεστηθούν» οι διεθνείς επενδυτές να δραστηριοποιηθούν. Βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη μιας περιφέρειας ήταν και παραμένει το κράτος, διότι μόνο αυτό μπορεί μέσω κεντρικού σχεδιασμού να υλοποιήσει επενδύσεις υποδομής, να δομήσει την αλληλουχία των ενεργειών και να εποπτεύσει την εκτέλεσή τους. Όταν όλα αυτά αποδώσουν, τότε και η τοπική οικονομία θα τονωθεί και τότε ίσως και οι διεθνείς επενδυτές θα διαγκωνίζονται για να εισέλθουν σε αυτή. Τρεις είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή υλοποίηση ενός αναπτυξιακού σχεδίου για τη Θράκη: (α) Η δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού που θα αναλάβει τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την εποπτεία εκτέλεσης του αναπτυξιακού σχεδίου. Το παρόν ελληνικό κράτος προφανώς δεν μπορεί από μόνο του να ανταποκριθεί σε έναν τέτοιο ρόλο και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να σχεδιαστεί και να ιδρυθεί μια ανεξάρτητη διοικητική δομή η οποία θα έχει την κατάλληλη στελέχωση και την απαραίτητη πολιτική εντολή για την εκπλήρωση της παραπάνω αποστολής. (β) Η εξεύρεση της απαραίτητης χρηματοδότησης. Δεδομένου ότι η χώρα βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση και η Θράκη είναι ίσως η πιο φτωχή περιφέρεια της ευρωζώνης, θα ήταν εύλογο να τεθεί από ελληνικής πλευράς αίτημα προς την ΕΕ για τη χρηματοδότηση ενός αναπτυξιακού σχεδίου για την περιοχή. Για να ευοδωθεί ένα τέτοιο αίτημα θα πρέπει το εν λόγω σχέδιο να είναι συγκεκριμένο, λεπτομερές και δομημένο, ώστε να πείθει ότι πρόκειται για μια σοβαρή προσπάθεια οικονομικής ανάταξης μιας παραμελημένης περιφέρειας. (γ) Ανάπτυξη της Θράκης χωρίς αποκλεισμούς. Ένα από τα προβλήματα της Θράκης και ενδεικτικό της καχυποψίας που συχνά υπάρχει, είναι ότι στην περιοχή πρακτικά λειτουργούν δύο ξεχωριστές τοπικές οικονομίες που από μόνες τους δεν μπορούν να επιτύχουν τις συνέργειες και τα πλεονεκτήματα κλίμακας που θα τους έδινε το άθροισμά τους. Είναι απαραίτητο ένας αναπτυξιακός σχεδιασμός να σπάσει αυτά τα στεγανά και να δημιουργήσει συνθήκες ανάπτυξης για όλους τους Θρακιώτες. Με τα παραπάνω προσπαθήσαμε απλώς να δώσουμε το περίγραμμα μιας αναπτυξιακής πρότασης για τη Θράκη. Ας ελπίσουμε ότι θα ξεκινήσει μια συζήτηση που θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.enikos.gr